DÜNYADA GÖZLER O’NU GÖREMEZDünya gözüyle Allah’ın Zat-ı Muallasını görmek mümkün değildir.
Kur’ân şöyle buyuruyor: “Gözler O’nu idrak edemez. Hâlbuki O gözleri idrak eder. O Latif’tir, Habir’dir.”1
İnsanların ilimle Allah’ın Zatını kavramaları da mümkün değildir. Kur’ân buyuruyor ki: “İlimle O’nu kavrayamazlar.”2
Hazret-i Ali (ra): “Gerçek tevhid, Allah’ın Zat-ı Muallasını hayal etmemeye çalışmandır. Çünkü hayaline gelen her şey Allah’tan başka bir şeydir.”3 demiştir.
İmam-ı Malik demiştir ki: “Allah dünyada görülemez. Çünkü O, Bakîdir, Bakî ise fanî ile görülemez. Ahirette kullara baki gözler verilince, Baki’yi baki gözlerle görürler.”
Bediüzzaman diyor ki: “Sâni-i Kâinat, elbette kâinat cinsinden değildir. Mahiyeti, hiçbir mahiyete benzemez.”4 “Sâni-i Kadîr mekândan münezzehtir; elbette kudretiyle her mekânda hazır sayılır.”5
AHİRETTE GÖZLER O’NU GÖRECEKTİR
Âhirette ise Allah’ı görmek mümkün ve vaki olacaktır. Keza Kur’ân şöyle buyuruyor: “O gün birtakım yüzler parlaktır. Rabblerine bakarlar.”6
Musa Aleyhisselam Tur dağında iken Allah kelam sıfatıyla tecelli ediyor ve onunla konuşuyor. Musa Aleyhisselam bu esnada İlahî kelamın heybetinden cûşa gelerek diyor ki:
“Rabbim! Bana kendini göster; sana bakayım!” Allah da, “Beni (dünyada) katiyen göremezsin. Fakat (şu) dağa bak, eğer o yerinde durursa sen de beni görebilirsin.” dedi. Rabbi, dağa tecelli edince onu darmadağın ediverdi. Mûsâ da baygın düştü. Ayılınca, “Seni eksikliklerden uzak tutarım Allah’ım! Sana tövbe ettim. Ben iman edenlerin ilkiyim” dedi.7
Peygamber Efendimiz (asm) bu ayeti okuyunca, Allah’ın Musa Aleyhisselama şöyle buyurduğunu bildirdi:
“Ey Musa! Asla beni göremezsin. Hangi diri beni görse, mutlaka ölür, hangi kuru beni görse mutlaka yuvarlanır, hangi yaş beni görse mutlaka dağılır. Beni ancak gözleri ölmeyen ve cesetleri çürümeyen Cennet ehli görecektir.”8
Ne var ki, Cennet ehli Cennette Rablerini görecekler; fakat O’nun hakikatini tam mânâsıyla kavramaktan yine aciz bulunacaklardır.
ALLAH’I RÜYADA GÖRMEK MÜMKÜN MÜ?
Allah’ın esmasının ve sıfatlarının tecellileri ise görülebiliyor. Etrafımızda gözümüzün gördüğü, elimizin dokunduğu, duygularımızın algıladığı şahâdet âlemindeki her şey Allah’ın esmasının tecellilerinden başka bir şey değildir.
Allah’ın esmasının ve sıfatlarının tecellilerini uyanık iken gördüğümüz gibi, rüyada da görmemiz mümkündür ve vakidir. Sadeddin-i Taftazanî, Allah’ın rüyada gözle değil, kalple bir nevi müşahede edilebileceğini söylemiştir.9 Bediüzzaman Hazretleri, “Sâni-i Zülcelâl, cisim ve cismanî olmadığı için, zaman ve mekân Onu kayıt altına alamaz. Ve kevn ve mekân, Onun şuhuduna ve huzuruna müdahâle edemez.”10 Demiştir.
Peygamber Efendimiz (asm) buyuruyor ki:
“Geceleyin abdest aldım ve namaz kıldım. Ardından uyudum. Rabbimi en güzel sıfatta gördüm.”11
İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin rüyada Allah’ın rububiyetini yüz kere müşahede ettiği, yüzüncüsünde:
“Ey Rabbim! Kıyamet günü mahlûkat azabından nasıl kurtulur?” diye sorduğu;
Allah’ın da ona: “Kullarım sabah akşam Zatımı ve isimlerimi tespihe devam ederlerse azabımdan kurtulurlar.” Diye müjdelediği bildirilmiştir.12
Bayezıd-ı Bistami (ra) demiştir ki:
“Rüyamda Rabbimin rububiyetini müşahede ettim. Ona dedim ki:
“Sana varan yol nasıldır?” Rabbim dedi ki:
“Nefsine itimat etme, bana gel!”
Dipnotlar:
1- En’am Suresi: 103.
2- Taha Suresi: 110.
3- Rağıb, el-İsfahanî, Müfredat, s.59.
4- Mektubat, s. 241.
5- Mektubat, s. 242.
6- Kıyamet Sûresi: 22-23.
7- A’raf Suresi: 143.
8- Hakîm-i Tirmizî, Nevâdiru’l-Usûl, Bab:104,2/45, Ebû Nu’aym, Hılye,10/235, İbn-i Kesir, 2/150.
9- Taftâzânî,Şerhu’l-Akaid, s.134.
10- Mektubat, s. 240.
11- Tirmizî, Tefsir:39, No:3235, 5/368; Ahmed İbni Hanbel, Müsned, No:16621, 5/584.
12- lbn-i Abidin, Reddu’l-Muhtar, 1/35.
İmamı Azam Ebu Hanife'nin rüyada Allah'ın görülebileceği, İmam Maturidi Hazretlerinin de görülemeyeceği şeklinde izahatı vardır. Peygamber Efendimizin (asm) de Allah Teala'yı rüyasında gördüğü hadislerde belirtilmektedir. (Akaid, Ömer Nesefi; Taftâzânî,Şerhu'l-Akaid, s, 134)
Alimlerin çoğuna göre rüyada Allah'ı görmek mümkündür. Tabii Allah kendi zatıyla değil sıfatlarının ve isimlerinin tecellisiyle görünür.
Tirmizî’nin naklettiği rivayetlerde “Rabbimi en güzel surette gördüm.” manasına gelen ifadeye yer verilmiştir.(bk. Tirmizî, tefsir, 39).
- Bu konuda alimlerin ittifak ettikleri husus bu hadisin tevil ve tabiri yapılırken, “Allah’ın hiçbir mahluka benzemediği, ona bir şekil biçilemeyeceği gerçeğinden hareket etmenin zorunlu olduğu.” noktasıdır.
Bu sebeple, bir kısım âlimler, bu hadisi açıklamaktan çekinmiş, bunun aklımızın idrakinden âciz kaldığı müteşabih / manası kapalı bir hadis olduğunu söylemişlerdir.
Bunu açıklamayı tercih eden âlimler ise, Ehl-i sünnet akidesine ters düşmeyecek teviller yapmışlardır. Bu tevillerin özeti şu merkezdedir:
a. “Rabbimi en güzel surette gördüm.” ifadesinin manası, “Ben, en güzel surette iken; en büyük lütuflarına mahzar olduğum bir halde Rabbimi gördüm.”
b. “Rabbimi en güzel surette gördüm.” demek, “Onun sıfatlarının tecellilerini, onun lütuf ve ikramlarını sonsuz mükemmellikte ve nihayetsiz güzellikte ve eşsiz bir cömertlikte gördüm.” demektir.
c. “Rabbimi en güzel surette gördüm.” den maksat; “Şimdiye kadar hiç görmediğim şekilde bana yaptığı lütuf ve ikramlarını, manevî nihayetsiz celal, kemal ve cemalini gördüğüm bir halde Rabbimi gördüm.”(bk. Tuhfetu’l-Ahvezî, ilgili hadisin şerhi).
Bununla beraber, bu gibi müteşabih hadislerin manasını Allah’a ve Resulü'ne (asm) havale etmek en selametli yol olsa gerektir.
Dipnotlar:
Tirmizî, Tefsir:39, No:3235, 5/368;
Ahmed İbni Hanbel, Müsned, No:16621, 5/584;
Âcûrî, eş-Şerî'a, No:1009, Sh.397;
Hakim el-Müstedrek, No:1912-13, 1/702;
Hatîb, Tarih-u Bağdâd, No:4253, 8/146;
İbni Huzeyme, et-Tevhîd, No:321, 2/542;
Ebu Ya'lâ, Müsned, No:2608, 4/475;
Darimî, Ru'yâ:12, No:2073, 1/567;
Hatîb-i Tebrîzî, Mişkâtü'l-Mesâbîh, No:725,26,1/230;
Ali el-Muttakî, Kenzü'l-ummal, No: 1152-54, 1/228.