Baki Mezarlığı Cennet’ul-Baki (Cennetül Baki ve Cennetül Mualla)
Cennetül Baki. Sözlükte “Cennet Bahçesi” anlamına geliyor. Medine-i Münevvere’de[1] Peygamber Mescidi’nin doğu tarafında bulunan mezarlığa verilen isimdir. İlk defa Rasulullah(sav) tarafından Medine İslâm devletinin inşası sırasında mezarlık haline getirilen bu alan, daha önce “garkad” adı verilen dikenli çalılıkla kaplıydı. Bu mezarlığa ilk defnedilenler; muhacirlerden[2] Osman b.Maz’un [3], ensardan[4] ise İslâm’ın Medine’de yayılmasında büyük emeği geçen Es’ad b. Zürare [5] oldu. Muhammed b. Kays’tan: Hz.Âişe ’den işittim şöyle diyordu: Rasulullah(sav) buyurdu ki: Cebrail benden baki kabristanlığında yatanların bağışlanması için dua etmemi istedi”[6]
Eshab-ı Kiram’dan yaklaşık 10.000 kişinin medfun olduğunu tarihi kaynaklardan bildiğimiz Baki Mezarlığı’na, tâbiîn’den, tebe-i tâbiîn’den, ulemadan, sulehadan, evliyadan nice nice kişilerde denilmiştir ve defnedilmeye günümüzde de devam edilmektedir. Gerek Medine’li biri olsun veya işçi veya hac/umre için gelen biri olsun fark etmez. Medine’de vefat eden her mümin Rasulullah’ın komşusu, nice İslam büyüğünün arkadaşı olarak oraya defnedilmektedir. Efendimiz(sav) şehir dışında olan bu mezarlık hakkında:
“İmkanı olan (vefatının yaklaştığını hisseden) vefat edeceği zaman Medine’de vefat edip baki’ye defnolmaya çalışsın. Zira ben burada ölene şefaat ederim.” buyurmuştur.[7]
Burada iman ile defnolmanın iltifatlarından biri olarak şu hadiside anmakta fayda var. Rabbimiz tarafından, Rasulullah’a(sav):
“Git de, Baki kabristanı halkı için dua et!” buyuruldu. Efendimiz şehir dışındaki bu kabristanlığa gidip dua edip dönünce: “Git de, Baki kabristanı halkı için tekrar dua et!” buyuruldu. Efendimiz gitti, onlar için:
“Ey Allah’ım! Baki kabristanı halkını affet ve bağışla!” diye dua etti.[8] Yine buyurdu ki:
Kıyamet günü yetmiş bin kişi baki’den dirilecek. Bunlar ayın on dördü (dolunay) gibi olacak ve hesapsız cennete girecek.[9]
Baki kabristanlığı halkını selamlarken tavsiye edilen selam:
Baki Kabristanlığını ve diğer mezarlıkları ziyarette yapılması tavsiye selamlama ve dua:
اَلسَّلاَمُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنيِنَ، وَإِنَّا إِنْ شاَءَ اللهُ بِكُمْ لاَحِقوُنَ[10]، يَغْفِرُ اللهُ لَنَا وَلَكُمْ ، يَرْحَمُ اللهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَالْمُسْتَأْخِرِينَ[11]، نَسْأَلُ اللهَ لَناَ وَلَكُمُ الْعاَفِيَةَ،[12]
ٱَللّٰهُمَّ ٱغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا وَشَاهِدِنَا وَغَآئِبِنَا وَكَبِيرِنَا وَصَغِيرِنَا وَذَكَرِنَا وَاُنْثَانَا. ٱَللّٰهُمَّ مَنْ اَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَاَحْيِهِ عَلَى ٱْلاِسْلاَمِ وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى ٱْلاِيمَانِ.اَللَّهُمَّ ارْضَ عَنْهُمْ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُمْ وَاَكْرِمْ مَقَامَهُمْ.وَاَجْزِلْ ثَوَابَهُمْ.اَللّٰهُمَّ لاَتَحْرِمْنَا أَجْرَهُمْ، وَلاَ تَفْتِنَّا بَعْدَهُمْ. سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[13]
Okunuşu:
“Esselamu aleykum dârâ kavmim’mu’minîn. Ve innâ inşâallâhubikum lâhikûn. Yağfirullâhu lenâ ve lekum. Yerhamullâhul’mustakdimÎne minkum velmuste’hirîn. Nes’elullahe lena ve lekumul’afiye. Allâhummağfir lihayyinâ ve meyyitinâ ve şâhidinâ ve ğâibinâ ve kebîrinâ ve sağîrinâ ve zekerinâ ve ünsânâ. Allâhumme men ahyeytehû minnâ feehyihî alel’islâm. Ve men teveffeytehû minnâ feteveffehû alel’imân. Allahummer’da anhum verfa’ derac
Anlamı:
“Selam size, ey mü’minler yurdunun sakinleri. İnşallah biz de size katılacağız. Siz bizden önce gelip geçtiniz. Biz de sizin peşinizden geleceğiz. Allah bizi de, sizi de bağışlasın. Sizden öncekilere de, sonrakilere de Allah rahmet eylesin. Allahım! Ölülerimizi de dirilerimizi de, burada bulunanları da, bulunmayanları da, küçüklerimizi büyüklerimizi, erkeklerimizi kadınlarımızı bağışla. Bizden hayat verdiklerini İslam üzere yaşat, vefat ettirdiklerini de imanla vefat ettir. Allahım! Onlardan razı ol, derecelerini yükselt, makamlarını mübarek kıl, mükafatlarını bol eyle. Lütfunla ve kereminle ey ikram edenlerin en kerimi! Allahım! Onların mükafatından bizi mahrum etme. Onlardan sonra bizi fitneye düşürme. Sabrınızdan dolayı size selam olsun. Ahiret yurdu ne güzeldir!” [14]
Allah ve Nebisinin sevgisini edebe dönüştürmede sahabe örnekliğini her zaman her yerde sergileyen ecdadımız Osmanlı, özellikle Mekke ve Medine’de PEYGAMBER(sav) İZİNDE İSLAM’I gelecek nesillere tarihiyle aktarabilmek adına zamanında burada bilinen sahabelerin kabirlerinin üzerlerine kubbeden türbeler yaptırmışlardı. Osmanlı’nın 1.Dünya Harbi sonunda Fahrettin Paşa komutasındaki son Medine Müdafilerinide Medine’den çekmesinin ardından burada bulunan mezarlar tamamen düz bir satıh haline getirilmiştir.
[1] Medine-i Münevvere: nurlanmış, kalbi aydınlanmış, mânevî kirlerden ve paslardan temizlenmiş şehir
[2] Muhacir; sözlükte “hicret eden kimse” anlamına gelen muhâcir, terim olarak, Mekke’den Habeşistan’a veya Medine’ye hicret eden sahabilerden her birine denir. Mutlak olarak ifade edildiğinde, Mekke’den Medine’ye hicret eden sahabiler kasdedilir.
[3] Efendimiz onun kabrinin üzerine taş koyar ve taşı neden koyduğu sorulduğunda “kardeşimin kabrini bileyim ve ailemden vefat edenleri oraya defnedeyim” buyurur. (El-İstiâb ibni Abdulber, 1/324. Ve El-İsâbeti İbni Hacer,2/240).
[4] Ensar: Sözlükte “yardımcılar” anlamına gelen ensâr; “nasîr” veya “nâsır” kelimesinin çoğuludur. Terim olarak; dinleri uğruna Mekke’den Medine’ye hicret eden Hz. Muhammed (a.s.)’i ve ashabını Medine’ye kabul eden ve onlara her türlü yardımı yapan Medineli müslümanlara denir.
[5] İlerleyen sayfalarda bu sahabenin hayatı hakkında bilgiler vereceğiz.
[6] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy: Müslim, Cenaiz: 35; İbn Mâce, Cenaiz: 36
[7] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:Mahşer günü ilk dirilecek olan Efendimiz’dir. Sora Hz.Ebubekir ve Hz.Ömer sonra Baki ehli. Süneni Tirmizi, Babu fi Menakibi Ömer 13/294, Sahihi ibnu Habban 15/313, Müstedrek Hakim 8/411
[8] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:İbn Sa’d, Tabakât, c. 2, s. 205.
[9] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:Müstedrek Hakim 16/235, Tabarani Mucemi Kebir 18/355, Müsnedi Tayâlisî 1/227
[10] Hadis,Müslim 1/150, 151, Malik 1/49, 50, Nesei 1/35, İbni Mace 2/580, Beyhaki 4/78, Ahmed 2/300, 408
[11] Hadis, Müslim 3/14, Nesei 1/286, 2/160, 161, Abdurrezzak 3/570, 571, Ahmed 6/221
[12] Hadis,
[13] Kur’an, Ra’d Süresi,24
[14] Hadis,Tirmizi, Cenaiz, 59, İbn Mâce, Cenâiz, 36, Kutsal İklimde Dua, Diyanet İ.B. Yayınları, S.130-131
Eshab-ı Kiram’dan yaklaşık 10.000 kişinin medfun olduğunu tarihi kaynaklardan bildiğimiz Baki Mezarlığı’na, tâbiîn’den, tebe-i tâbiîn’den, ulemadan, sulehadan, evliyadan nice nice kişilerde denilmiştir ve defnedilmeye günümüzde de devam edilmektedir. Gerek Medine’li biri olsun veya işçi veya hac/umre için gelen biri olsun fark etmez. Medine’de vefat eden her mümin Rasulullah’ın komşusu, nice İslam büyüğünün arkadaşı olarak oraya defnedilmektedir. Efendimiz(sav) şehir dışında olan bu mezarlık hakkında:
“İmkanı olan (vefatının yaklaştığını hisseden) vefat edeceği zaman Medine’de vefat edip baki’ye defnolmaya çalışsın. Zira ben burada ölene şefaat ederim.” buyurmuştur.[7]
Burada iman ile defnolmanın iltifatlarından biri olarak şu hadiside anmakta fayda var. Rabbimiz tarafından, Rasulullah’a(sav):
“Git de, Baki kabristanı halkı için dua et!” buyuruldu. Efendimiz şehir dışındaki bu kabristanlığa gidip dua edip dönünce: “Git de, Baki kabristanı halkı için tekrar dua et!” buyuruldu. Efendimiz gitti, onlar için:
“Ey Allah’ım! Baki kabristanı halkını affet ve bağışla!” diye dua etti.[8] Yine buyurdu ki:
Kıyamet günü yetmiş bin kişi baki’den dirilecek. Bunlar ayın on dördü (dolunay) gibi olacak ve hesapsız cennete girecek.[9]
Baki kabristanlığı halkını selamlarken tavsiye edilen selam:
Baki Kabristanlığını ve diğer mezarlıkları ziyarette yapılması tavsiye selamlama ve dua:
اَلسَّلاَمُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنيِنَ، وَإِنَّا إِنْ شاَءَ اللهُ بِكُمْ لاَحِقوُنَ[10]، يَغْفِرُ اللهُ لَنَا وَلَكُمْ ، يَرْحَمُ اللهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنْكُمْ وَالْمُسْتَأْخِرِينَ[11]، نَسْأَلُ اللهَ لَناَ وَلَكُمُ الْعاَفِيَةَ،[12]
ٱَللّٰهُمَّ ٱغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا وَشَاهِدِنَا وَغَآئِبِنَا وَكَبِيرِنَا وَصَغِيرِنَا وَذَكَرِنَا وَاُنْثَانَا. ٱَللّٰهُمَّ مَنْ اَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَاَحْيِهِ عَلَى ٱْلاِسْلاَمِ وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى ٱْلاِيمَانِ.اَللَّهُمَّ ارْضَ عَنْهُمْ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُمْ وَاَكْرِمْ مَقَامَهُمْ.وَاَجْزِلْ ثَوَابَهُمْ.اَللّٰهُمَّ لاَتَحْرِمْنَا أَجْرَهُمْ، وَلاَ تَفْتِنَّا بَعْدَهُمْ. سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ[13]
Okunuşu:
“Esselamu aleykum dârâ kavmim’mu’minîn. Ve innâ inşâallâhubikum lâhikûn. Yağfirullâhu lenâ ve lekum. Yerhamullâhul’mustakdimÎne minkum velmuste’hirîn. Nes’elullahe lena ve lekumul’afiye. Allâhummağfir lihayyinâ ve meyyitinâ ve şâhidinâ ve ğâibinâ ve kebîrinâ ve sağîrinâ ve zekerinâ ve ünsânâ. Allâhumme men ahyeytehû minnâ feehyihî alel’islâm. Ve men teveffeytehû minnâ feteveffehû alel’imân. Allahummer’da anhum verfa’ derac
Anlamı:
“Selam size, ey mü’minler yurdunun sakinleri. İnşallah biz de size katılacağız. Siz bizden önce gelip geçtiniz. Biz de sizin peşinizden geleceğiz. Allah bizi de, sizi de bağışlasın. Sizden öncekilere de, sonrakilere de Allah rahmet eylesin. Allahım! Ölülerimizi de dirilerimizi de, burada bulunanları da, bulunmayanları da, küçüklerimizi büyüklerimizi, erkeklerimizi kadınlarımızı bağışla. Bizden hayat verdiklerini İslam üzere yaşat, vefat ettirdiklerini de imanla vefat ettir. Allahım! Onlardan razı ol, derecelerini yükselt, makamlarını mübarek kıl, mükafatlarını bol eyle. Lütfunla ve kereminle ey ikram edenlerin en kerimi! Allahım! Onların mükafatından bizi mahrum etme. Onlardan sonra bizi fitneye düşürme. Sabrınızdan dolayı size selam olsun. Ahiret yurdu ne güzeldir!” [14]
Allah ve Nebisinin sevgisini edebe dönüştürmede sahabe örnekliğini her zaman her yerde sergileyen ecdadımız Osmanlı, özellikle Mekke ve Medine’de PEYGAMBER(sav) İZİNDE İSLAM’I gelecek nesillere tarihiyle aktarabilmek adına zamanında burada bilinen sahabelerin kabirlerinin üzerlerine kubbeden türbeler yaptırmışlardı. Osmanlı’nın 1.Dünya Harbi sonunda Fahrettin Paşa komutasındaki son Medine Müdafilerinide Medine’den çekmesinin ardından burada bulunan mezarlar tamamen düz bir satıh haline getirilmiştir.
[1] Medine-i Münevvere: nurlanmış, kalbi aydınlanmış, mânevî kirlerden ve paslardan temizlenmiş şehir
[2] Muhacir; sözlükte “hicret eden kimse” anlamına gelen muhâcir, terim olarak, Mekke’den Habeşistan’a veya Medine’ye hicret eden sahabilerden her birine denir. Mutlak olarak ifade edildiğinde, Mekke’den Medine’ye hicret eden sahabiler kasdedilir.
[3] Efendimiz onun kabrinin üzerine taş koyar ve taşı neden koyduğu sorulduğunda “kardeşimin kabrini bileyim ve ailemden vefat edenleri oraya defnedeyim” buyurur. (El-İstiâb ibni Abdulber, 1/324. Ve El-İsâbeti İbni Hacer,2/240).
[4] Ensar: Sözlükte “yardımcılar” anlamına gelen ensâr; “nasîr” veya “nâsır” kelimesinin çoğuludur. Terim olarak; dinleri uğruna Mekke’den Medine’ye hicret eden Hz. Muhammed (a.s.)’i ve ashabını Medine’ye kabul eden ve onlara her türlü yardımı yapan Medineli müslümanlara denir.
[5] İlerleyen sayfalarda bu sahabenin hayatı hakkında bilgiler vereceğiz.
[6] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy: Müslim, Cenaiz: 35; İbn Mâce, Cenaiz: 36
[7] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:Mahşer günü ilk dirilecek olan Efendimiz’dir. Sora Hz.Ebubekir ve Hz.Ömer sonra Baki ehli. Süneni Tirmizi, Babu fi Menakibi Ömer 13/294, Sahihi ibnu Habban 15/313, Müstedrek Hakim 8/411
[8] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:İbn Sa’d, Tabakât, c. 2, s. 205.
[9] Sonsuz Cennet- Cennetul-Baki, Furkan Yayınevi, Adnan Şensoy:Müstedrek Hakim 16/235, Tabarani Mucemi Kebir 18/355, Müsnedi Tayâlisî 1/227
[10] Hadis,Müslim 1/150, 151, Malik 1/49, 50, Nesei 1/35, İbni Mace 2/580, Beyhaki 4/78, Ahmed 2/300, 408
[11] Hadis, Müslim 3/14, Nesei 1/286, 2/160, 161, Abdurrezzak 3/570, 571, Ahmed 6/221
[12] Hadis,
[13] Kur’an, Ra’d Süresi,24
[14] Hadis,Tirmizi, Cenaiz, 59, İbn Mâce, Cenâiz, 36, Kutsal İklimde Dua, Diyanet İ.B. Yayınları, S.130-131
